Obszar gminy Wąpielsk znajduje się we wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie rypińskim. Ogólna powierzchnia obszaru gminy wynosi 9378 ha, w tym przeważają użytki rolne 6649 ha (70,9% powierzchni gminy). Lasy i grunty leśne zajmują powierzchnię 1869 ha, co stanowi 19,9%. Podstawową funkcją gminy jest zatem produkcja rolna. Gmina Wąpielsk graniczy z gminami: Rypin i Brzuze (powiat rypiński), Radomin i Golub-Dobrzyń (powiat golubsko-dobrzyński) oraz Bobrowo, Brodnica i Osiek (powiat brodnicki). Naturalne granice gminy stanowią rzeka Drwęca i brzeg jeziora Długie, a pozostałe poprowadzone zostały w sposób sztuczny.

To warto wiedzieć – rys historyczny.

Archeolodzy określają na podstawie badań, że pierwsze ślady pobytu człowieka na terenie gminy Wąpielsk pochodzą ze środkowej epoki kamiennej, tzw. mezolitu, tj. około 4200 lat temu.

Nazwa Wąpielsk odnotowana została po raz pierwszy w źródłach w dokumencie podpisanym przez samego króla Kazimierza Wielkiego w 1367 r. Pierwszą historyczną wzmiankę o Radzikach Dużych odnaleźć można w dokumencie z 1384 r.. Mowa w nim o Andrzeju Radzikowskim herbu Ogończyk z Radzik. Pierwszą informację o Łapinóżku odnaleźć można w dokumencie księcia dobrzyńskiego Władysława z 1346 r. Ruszkowo występuje po raz pierwszy w źródłach w 1323 r. w dokumencie książąt dobrzyńskich fundujących szpital w Rypinie. W dokumencie tym znajduje się także pierwsza wzmianka dotycząca wsi Długie. Nazwa Półwiesk pojawia się w źródłach pisanych dopiero w XVI w., w roku 1540, w dokumencie Mikołaja Radzikowskiego.

Pierwszą wzmiankę o wsi Kiełpiny spotykamy w 1497 r., kiedy jej część została skonfiskowana przez króla Jana Olbrachta nieznanej bliżej Małgorzacie i przekazana Mikołajowi Radzikowskiemu.

Początek budowy zamku w Radzikach Dużych datuje się na 1384 r. Rozpoczął ją Andrzej z Ogończyków Radzikowski. W czasie wojny trzynastoletniej najazd Krzyżaków w 1457r. Doprowadził do zdobycia i spalenia zamku. Został on odbudowany przez Mikołaja Radzikowskiego w 1510r. Ostatecznie uległ zniszczeniu w czasie wojny północnej w XVIII w.
W Radzikach Dużych znajduje się gotycki kościół pod wezwaniem św. Katarzyny. Dane architektoniczne datują tę świątynię na XIV w., ale pierwszą wzmiankę źródłową o parafii i kościele znaleźć można w dokumentach z 1448 r.

W czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej na opisywanych terenach powstają folwarki pańszczyźniane, a w późniejszych wiekach niewielkie, ale urokliwe dwory szlacheckie. Każdy z nich otoczony jest parkiem.

Najwcześniej rozpoczęto budowę dworu w Radzikach Dużych, kiedy w ruinę popadł zamek. Rozpoczęła ją rodzina Tarnowskich. Kolejnymi właścicielami byli Przeciszewscy, Franciszek Salezy Dmochowski (znany w naszej okolicy jako autor powieści „Przekleństwo matki"), Siemiątkowscy, Ferster i Cohnowie. Dzisiejszy wygląd dwór zawdzięcza kolejnym fazom przebudowy. W 2001r. budynek został odnowiony i przystosowany do potrzeb gminnego gimnazjum.

Na terenie gminy znajdują się jeszcze szlacheckie dwory w Długiem, Wąpielsku, Półwiesku Małym, Łapinóżku, Tomkowie i Radzikach Małych.

Z okresu zaborów pochodzą ślady chwały tutejszych mieszkańców. To groby powstańców na zabytkowym cmentarzu w Radzikach Dużych (z I poł. XIX w.). Zobaczymy tu zabytkowe nagrobki okolicznych ziemian, ale również grób poległych powstańców styczniowych z inskrypcją: „Ku chwale poległych w bitwie pod Bolesławicami dnia 29 marca 1864. Pomnik ten w 75 rocznicę powstania wystawiło wdzięczne społeczeństwo gminy Wąpielsk 11 listopada 1938r. ...".

Walory przyrodnicze gminy Wąpielsk

O atrakcyjności turystycznej gminy Wąpielsk stanowią przede wszystkim jeziora, lasy i rzeka. Jeziora: Długie i Kiełpiny to jeziora polodowcowe rynnowe, o zróżnicowanej linii brzegowej. Brzegi porasta trzcina pospolita i pałka szerokolistna. Z roślin chronionych spotykamy tu grążel żółty o liściach pływających i kwiatach wydzielających intensywną, alkoholopodobną woń w celu zwabienia owadów. W jeziorach żyje wiele gatunków ryb, np. płocie, węgorze, liny, szczupaki.

Na terenie gminy znajdują się dwa rezerwaty przyrody, a także trzy pomniki przyrody(są to pojedyncze drzewa). Rzeka Drwęca i kilka jej dopływów to rezerwat ichtiologiczny, tarlisko ryb łososiowatych, tj. łososia, troci, pstrąga. To także miejsce występowania minoga rzecznego. Drwęca wraz z doliną jest także obszarem chronionego krajobrazu. Rzeka ta należy do najpiękniejszych rzek nizinnych w Polsce. Nigdy nie była regulowana, ma charakter naturalny, szybki nurt, urozmaicony bieg pełen zatok i starorzeczy.
Rezerwat Tomkowo utworzony został w celu ochrony fragmentu lasu grądowego i parku podworskiego z domieszką modrzewia polskiego (Larix polonica). Modrzew polski jest w naszej florze gatunkiem endemicznym, gdyż poza obszarem Polski, częścią Rumunii i Słowacji, nigdzie indziej nie występuje.

Wśród mieszkańców lasu liczni są przedstawiciele owadów, płazów (żaby i ropuchy), gadów (jaszczurki). Spośród ssaków żyją tu przedstawiciele owadożernych (jeże, krety, ryjówki, nietoperze) oraz duże ssaki roślinożerne (sarny), a także dziki. Są tu także ssaki drapieżne: lisy, kuny, łasice. Ornitofauna reprezentowana jest m.in. przez jaskółki, pliszki, dzięcioły, kosy, bażanty, jastrzębie. Gmina może się też poszczycić dość dużą ilością gniazd bociana białego. Jest ich czternaście, z czego dziesięć zasiedlonych. Bocian biały od niepamiętnych czasów cieszy się w Polsce sympatią i szacunkiem. Powszechne jest przekonanie, że przynosi szczęście i gnieździ się tylko u dobrych ludzi. Cieszy się opinią ptaka przezornego, solidnego i sprawiedliwego, wiernego w małżeństwie i mocno przywiązanego do potomstwa. Wokół bociana wyrosło wiele legend, przysłów i porzekadeł. Stał się bohaterem licznych bajek i wierszy dla dzieci. Często stanowi w literaturze symbol miłości i nostalgii, symbolizuje rodzinny kraj. Bociany są także wskaźnikami czystości środowiska. Występują tam, gdzie przyroda nie została drastycznie przekształcona. Jeśli opuszczają dany teren, oznacza to zazwyczaj spadek jego walorów przyrodniczych.

Na terenie gminy Wąpielsk bocianie gniazda istnieją od wielu lat, dodając okolicy niepowtarzalnego uroku. Są dowodem czystości tutejszego środowiska. Około 1/4 populacji bociana białego gniazduje w Polsce, dlatego nasza ojczyzna określana jest mianem królestwa bocianów. W wielu krajach Europy ten ptak jest rzadkością, dlatego ornitolodzy z innych państw przyjeżdżają do Polski, by prowadzić badania i obserwacje. Bociany są mało płochliwe i zakładają gniazda w pobliżu posesji człowieka, prawdopodobnie w celu ochrony gniazd i młodych przed drapieżnikami. Do Polski przylatują wczesną wiosną, zajmują istniejące gniazda, bądź budują nowe. W kwietniu rozpoczynają lęgi. Samica składa od dwóch do pięciu jaj, które wysiaduje potem na zmianę z samcem. Młode bociany rosną bardzo szybko. W połowie lipca potrafią już latać. W sierpniu szykują się do odlotu.